Adakah Poligami Masih Diamalkan dan Sah di Malaysia?

Untuk sesetengah wanita, impian hidup bahagia selamanya bermakna mencari pasangan hidup dan membina masa depan bersama. Tetapi bagi sebahagian wanita lain, impian itu mempunyai makna yang berbeza—sebuah kehidupan yang memerlukan kesabaran dan toleransi tinggi apabila suami mereka berkahwin lain.

Dalam beberapa kes, terdapat wanita yang hidup tanpa pengetahuan mengenai perkahwinan lain yang diselubungi rahsia ini, sekaligus memusnahkan kepercayaan mereka.

Poligami, khususnya poligini, di mana seorang lelaki mempunyai beberapa isteri, adalah topik yang membangkitkan emosi . Dengan tajuk berita yang sering menampilkan selebriti yang terlibat dalam hubungan poligami, isu ini mencetuskan perdebatan hangat dalam talian dan memecah-belahkan pendapat.

Walaupun perkahwinan poligami hanya merangkumi sebahagian kecil, perdebatan mengenainya telah menjadi medan pertempuran kepercayaan. Di satu pihak adalah tafsiran tegas ajaran Islam menyokong poligami yang menekankan hak lelaki untuk berkahwin dengan sehingga empat wanita. Di pihak lain, aktivis hak wanita berpendapat bahawa poligami sering membawa ketidaksamaan dan kesusahan bagi wanita Muslim, mendedahkan realiti yang kompleks dan mencabar dalam perkahwinan yang melibatkan poligami. Pihak mana yang benar dan pihak mana yang salah?

Sejarah Ringkas Poligami di Malaysia

Poligami di Malaysia mempunyai sejarah yang panjang, bermula sejak zaman pra-penjajahan dan dibentuk oleh pengaruh agama, budaya, dan ideologi. Walaupun perubahan masyarakat berlaku, poligami masih diamalkan, terutamanya dalam kalangan golongan elit, kerana Islam membenarkan lelaki untuk mempunyai sehingga empat isteri jika dilayan dengan adil.^[1].

Semasa zaman penjajahan, peruntukan undang-undang mengenai poligami diperkenalkan, walaupun reformasi yang lebih signifikan untuk memperjuangkan keadilan wanita hanya berlaku selepas kemerdekaan.

Akta Undang-Undang Keluarga Islam (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1984 membawa perubahan penting dengan menggabungkan prinsip undang-undang Islam dan keluarga serta menyeragamkan sistem kehakiman Syariah di seluruh negara.^[1].

Kedatangan pendatang Cina dan India semasa pemerintahan British memperkenalkan pelbagai budaya, termasuk poligami. Mahkamah British mengiktiraf perkahwinan poligami dalam kalangan peneroka Cina, menjaminkan status yang sama rata kepada semua isteri dan memastikan legitimasi anak-anak mereka.

Namun, menurut undang-undang tradisional Cina, isteri-isteri yang berikutnya sering dianggap berstatus lebih rendah. Perkahwinan poligami bagi pasangan bukan Muslim kemudiannya diharamkan di bawah Akta Membaharui Undang-Undang (Perkahwinan dan Perceraian) 1976.^[1].

Hari ini, poligami kekal sebagai amalan lazim dalam kalangan masyarakat Muslim, dengan kadar yang lebih tinggi di Timur Tengah. Di Malaysia, kebangkitan Islam yang didorong oleh gerakan dakwah yang menyeru untuk kembali kepada nilai-nilai Islam tradisional telah menyumbang kepada sokongan berterusan terhadap poligami.

Sejak 1980-an, dengan kebangkitan politik Islam, gerakan-gerakan ini telah mencetuskan perdebatan mengenai hak wanita dan demokrasi, dengan poligami menjadi salah satu topik yang paling hangat diperdebatkan.^[1].

Dalam era kebangkitan Islam ini, ramai lelaki Muslim, terutamanya mereka yang berada dalam status sosioekonomi tertentu, mula menganggap poligini sebagai sunnah nabi yang boleh meningkatkan ekspresi kesolehan agama mereka.^[1].

Adakah Poligami Sah di Bawah Undang-Undang?

Dalam konteks ajaran Islam dan beberapa tafsiran feminisme Muslim, poligami sering dianggap sebagai amalan yang bertujuan untuk melindungi hak dan kebajikan balu serta anak yatim, terutamanya dalam masa yang memerlukan seperti peperangan^[2]. 

Surah An-Nisa dalam al-Quran menyatakan:

Jika kamu takut tidak dapat berlaku adil terhadap anak-anak yatim, maka berkahwinlah dengan mana-mana wanita yang kamu sukai, dua, tiga, atau empat. Tetapi jika kamu takut tidak dapat berlaku adil, maka (berkahwinlah dengan) seorang sahaja, atau hamba-hamba perempuan yang kamu miliki. Yang demikian itu adalah lebih baik (untuk mencegah) kezaliman.(Surah An-Nisa: 3)

Di Malaysia, perkahwinan poligami untuk pasangan Muslim dikawal selia oleh Undang-Undang Keluarga Islam (IFL), yang diperkenalkan pada tahun 1980-an untuk melindungi hak wanita Muslim dalam perkahwinan dan perceraian.

Akta Undang-Undang Keluarga Islam (IFLA) 1984 pada awalnya memperkenalkan syarat-syarat yang ketat, termasuk memerlukan kelulusan mahkamah dan persetujuan isteri-isteri sedia ada sebelum seorang lelaki boleh berkahwin lagi^[1]. Undang-undang ini dianggap progresif kerana memerlukan pemohon memenuhi syarat-syarat seperti mengekalkan taraf hidup semasa isteri-isteri sedia ada.

Namun, pembaharuan dari semasa ke semasa telah melonggarkan syarat-syarat ini. Pada tahun 1994, fasal mengenai pengekalan taraf hidup isteri-isteri telah dimansuhkan, dan pindaan pada tahun 2005 membenarkan pendaftaran perkahwinan poligami tanpa kebenaran mahkamah terlebih dahulu, dengan syarat membayar denda nominal.^[1].

Di bawah undang-undang semasa, seorang lelaki Muslim di Malaysia perlu memenuhi beberapa syarat sebelum berkahwin lain:

1. Dia mesti membuktikan bahawa perkahwinan yang dicadangkan adalah perlu atau adil, dengan memberikan alasan seperti ketidaksuburan isteri semasa, ketidakupayaan fizikal, atau masalah mental.
2. Dia mesti menunjukkan keupayaan kewangan untuk menyara semua isteri dan tanggungan serta membuktikan bahawa dia boleh memberikan layanan yang adil kepada semua isterinya seperti yang dituntut oleh undang-undang Islam.
3. Mahkamah mesti diyakinkan bahawa perkahwinan baru tidak akan mendatangkan mudarat kepada isteri-isteri sedia ada.

Namun, kerana undang-undang keluarga Islam di Malaysia terletak di bawah bidang kuasa negeri, ini mewujudkan 14 sistem undang-undang yang berasingan, yang membawa kepada variasi di antara negeri. Desentralisasi ini juga bermakna pendaftaran perkahwinan tidak diselaraskan, membolehkan lelaki untuk mengisytiharkan status bujang di negeri-negeri lain apabila mereka hendak berkahwin lain^[3].

Sebagai contoh, apabila seorang lelaki didaftarkan sebagai sudah berkahwin di Selangor, status perkahwinannya dalam rekod pendaftaran negeri-negeri lain masih akan menunjukkan bahawa dia berstatus bujang. – Ireeny Muzammel, pegawai undang-undang bagi Sisters in Islam.^[4].

Satu contoh yang ketara adalah Kelantan, yang mempunyai peruntukan yang berbeza daripada negeri-negeri lain. Walaupun kebanyakan negeri memerlukan persetujuan wanita yang akan menjadi isteri, Kelantan membenarkan perkahwinan seorang gadis dara dilangsungkan tanpa persetujuannya jika wali adalah bapanya atau datuk sebelah bapa.^[1].

Bertentangan dengan kepercayaan umum bahawa seorang suami mesti mendapatkan kebenaran isteri pertamanya sebelum berkahwin lagi, peguam syariah, Nurul Tasnim Abd Rahman, menjelaskan bahawa ini tidak semestinya berlaku.

Beberapa negeri di Malaysia tidak mewajibkan seorang suami untuk mendapatkan persetujuan daripada isteri sedia ada sebelum memasuki perkahwinan poligami.^[4].

Dalam mengamalkan poligami, istilah “mesti mendapatkan kebenaran isteri pertama terlebih dahulu” adalah tidak benar dan bertentangan dengan Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam di setiap negeri. Ini kerana perkahwinan poligami tidak memerlukan kebenaran daripada isteri sedia ada, tetapi suami yang ingin berpoligami mesti mendapatkan kebenaran daripada Mahkamah Syariah. – Nurul Tasnim Abd Rahman, peguam syariah.^[4]

Seharusnya, seorang suami yang merancang untuk berpoligami perlu mengantar permohonan kepada Mahkamah Syariah. Hakim kemudiannya akan menentukan, mengikut Akta Undang-Undang Keluarga Islam (IFLA), sama ada suami tersebut layak untuk memikul tanggungjawab perkahwinan tambahan.

Hakim akan mempertimbangkan keupayaan suami dari segi pendapatan semasa, komitmen, kewangan, dan bilangan tanggungan, termasuk isteri serta anak-anak sedia ada, serta isteri dan anak-anak baharu yang akan menjadi tanggungannya. – Nurul Tasnim Abd Rahman, peguam Syariah.^[4]

Laporan Statistik dan Penemuan Telenisa 2022 mendedahkan bahawa 24% daripada perkahwinan poligami berlaku tanpa persetujuan isteri^[5]. Ini termasuk kes di mana isteri sedia ada hanya menerima dokumen mahkamah tiga puluh minit sebelum perbicaraan^[3].

Tujuan di sebalik prosedur ini adalah untuk memastikan poligami dilaksanakan dengan adil dan selaras dengan prinsip-prinsip Islam.

Dalam kes terkenal Ruzaini lwn. Nurhafizah [2002] JH 79, walaupun suami mendapat persetujuan isterinya, mahkamah menolak permohonannya untuk berpoligami kerana kebimbangan terhadap kemampuannya untuk memberikan layanan yang adil.

Namun, kontroversi terus wujud. Perlis tidak pernah menolak sebarang permohonan poligami sejak tahun 1993 yang mencetuskan perdebatan mengenai konsistensi pelaksanaan poligami di seluruh Malaysia.^[1].

Katakan ‘Ya’ Dengan Menyeberangi Sempadan

Bagi sesetengah individu, penolakan oleh mahkamah bukanlah pengakhiran tetapi permulaan kepada jalan yang berbeza. Ada yang memilih untuk menyeberangi sempadan ke Selatan Thailand untuk pernikahan cepat, sulit, dan mematuhi syariah. Pilihan lintas sempadan ini telah muncul sebagai alternatif bagi lelaki yang dianggap tidak layak untuk berpoligami oleh Mahkamah Syariah di Malaysia.^[2]. 

Salah satu sebab mereka memilih untuk berkahwin di seberang sempadan Thailand ialah kerana mereka mendapati prosedur perkahwinan di sana lebih mudah dan cepat. Namun, mereka sering tidak menyedari implikasi yang mungkin timbul pada masa hadapan. – Nurul Tasnim Abd Rahman, peguam Syariah.^[4]

Poligami tanpa kebenaran mahkamah merupakan satu kesalahan jenayah syariah yang boleh dihukum dengan denda, penjara, atau kedua-duanya sekali. Namun begitu, amalan ini masih berterusan.

Sehingga Jun 2024, Majlis Agama Islam Narathiwat melaporkan bahawa pada setiap bulan, kira-kira 30 pasangan dari Kuala Lumpur, Kelantan, dan Terengganu pergi ke wilayah tersebut untuk melangsungkan perkahwinan poligami, termasuk individu yang mempunyai gelaran berprestij seperti “Dato”.^[6]. 

Lama-kelamaan, apa yang dahulunya dianggap sebagai kahwin lari telah berubah menjadi satu proses yang lebih formal, lengkap dengan dokumentasi dan keperluan birokrasi.

Namun, berkahwin di selatan Thailand tidak semudah yang disangka. Terdapat syarat-syarat tertentu yang mesti dipenuhi, termasuk semakan latar belakang pasangan. Salah satu syarat wajib ialah penyediaan sijil cerai atau sijil kematian pasangan sebelumnya jika wanita tersebut adalah balu atau janda. Jika syarat-syarat ini tidak dipenuhi atau diragui, akad nikah tidak akan dibenarkan untuk diteruskan. – Abdul Aziz Che Mamat, Timbalan Presiden Majlis Agama Islam Narathiwat^[6].

Terdapat laporan mengenai penipuan poligami, di mana penipuan dan pemalsuan dokumen digunakan untuk mengelak daripada memenuhi keperluan undang-undang bagi perkahwinan poligami. Dalam beberapa kes, penipuan ini melibatkan pakej perkahwinan yang ditawarkan oleh sindiket perkahwinan asing, yang menjanjikan proses perkahwinan yang cepat dan sulit.^[7]. 

Namun, perkahwinan penipuan ini sering membawa kepada komplikasi yang serius bagi mereka yang terlibat, termasuk masalah undang-undang dan pertikaian peribadi.

Ini akan menjejaskan proses pendaftaran kelahiran anak dengan Jabatan Pendaftaran Negara (JPN) dan menyukarkan proses membuat tuntutan di mahkamah.– Nurul Tasnim Abd Rahman, Peguam Syariah^[4]

Poligami dalam Malaysia Moden

Pada tahun 2023, bilangan umat Islam Malaysia yang mengamalkan poligami secara sah mencatatkan penurunan ketara sebanyak 47% daripada 3,064 kes pada tahun 2019 kepada hanya 1,609 kes di Semenanjung Malaysia dan Sabah.^[8]. 

Faktor utama yang menyumbang kepada penurunan ini adalah penolakan lebih daripada satu pertiga permohonan poligami oleh Mahkamah Syariah, terutamanya atas alasan kewangan, khususnya semasa kemuncak pandemik COVID-19.

Walaupun terdapat penurunan keseluruhan, tajuk-tajuk media sering menumpukan kepada perkahwinan poligami selebriti dan pempengaruh, yang boleh mencipta persepsi yang tidak seimbang mengenai poligami.

Pada Mac 2024, penyanyi Malaysia Azline Ariffin, yang dikenali sebagai Ezlynn, mencetuskan perhatian apabila secara terbuka mendedahkan bahawa dia aktif mencari isteri kedua untuk suaminya, Wan Mohd Hafizam, bagi membolehkannya memberi tumpuan kepada kerjayanya. Hasilnya, suaminya berkahwin dengan seorang doktor berusia 26 tahun pada Mac 2023.^[8].

Saya seorang yang sibuk, dan sering pergi dalam perjalanan panjang yang membuatkan saya berasa tidak tenang dan gelisah. Sekurang-kurangnya, ada orang yang boleh menguruskan perkara-perkara lain, dan saya boleh fokus pada kerja saya. – Ezylnn, penyanyi Malaysia^[8] 

Pada tahun 2023, pempengaruh Malaysia Mohammad Khaliltizam Yusri, yang lebih dikenali sebagai Abang Tesla, mencetuskan perhatian awam apabila beliau memuat naik video penuh emosi selepas menunaikan solat Subuh bersama isterinya sebelum meneruskan pernikahan dengan isteri keduanya.

Video tersebut mencetuskan spekulasi bahawa keputusannya didorong oleh keinginan untuk mendapatkan anak. Namun, dalam satu temu bual kemudian, Abang Tesla menjelaskan bahawa motifnya lebih kompleks yang menyebabkan alasan sebenar di sebalik perkahwinan keduanya terbuka untuk pelbagai tafsiran.

Isu zuriat bukanlah faktor utama, tetapi ada sebab dalaman. Jika kita bincangkan lebih lanjut, ia akan membuka masalah, maka saya tidak mahu melakukannya. – Mohammad Khaliltizam Yusri, pempengaruh Malaysia^[9]

Keharmonian dalam hubungan poligami mungkin kedengaran seperti satu kontradiksi, tetapi terdapat beberapa perkahwinan yang berjalan dengan lancar.

Salah satu contoh ialah Abdul Syaheed Ismail, presiden Pertubuhan Poligami Harmoni Malaysia (Harmoni). Pada usia 42 tahun, Abdul Syaheed telah berkahwin dengan empat isteri sejak tahun 2009, mengikuti jejak langkah bapanya yang mempunyai dua isteri. Organisasinya, Harmoni, memperjuangkan hubungan poligami yang harmoni, dengan menekankan keadilan, ketelusan, dan rasa hormat bersama di kalangan semua pihak yang terlibat.

Saya berkahwin buat kali pertama semasa belajar di Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (UIAM) pada tahun 2003 dan dikurniakan anak pertama pada tahun 2004. Isteri kedua hingga keempat saya adalah ibu tunggal. Saya mempunyai empat anak tiri, sembilan anak kandung, dan dua yang telah meninggal dunia. – Abdul Syaheed Ismail, presiden Pertubuhan Poligami Harmoni Malaysia (Harmoni)^[9]

Apabila Wanita Menanggung Beban

Majlis perkahwinan sering dilihat sebagai acara yang menggembirakan, namun bagi mereka dalam perkahwinan poligami, realitinya boleh dipenuhi dengan cabaran emosi, rasa cemburu, dan penilaian masyarakat. Ramai wanita dalam perkahwinan seperti ini dilabel sebagai “perampas” dan menghadapi kekacauan emosi yang besar.

Pada tahun 2023, Tuan Ibrahim Tuan Man, pemimpin parti pembangkang Islamis Parti Se-Islam, berhujah bahawa perkahwinan poligami boleh membantu untuk menangani isu perkahwinan lewat usia dalam kalangan wanita, dengan menyatakan bahawa terdapat lebih daripada 8.4 juta wanita bujang di negara ini.

Saya tidak faham mengapa poligami menjadi isu sensitif. Apabila kita menyebut poligami, seolah-olah seseorang telah melakukan jenayah. Bagi mereka yang layak dan boleh berlaku adil, sokongan moral patut diberikan. – Tuan Ibrahim Tuan Man, pemimpin Parti Se-Islam^[10]

Namun, kenyataan beliau mendapat kritikan. Rakan Ahli Parlimen, YB Yeo Bee Yin, menegaskan bahawa wanita tidak seharusnya dianggap mempunyai “masalah” kerana tidak berkahwin, sambil menekankan bahawa perkahwinan adalah pilihan peribadi.

Perubahan sikap dalam kalangan wanita berpendidikan dan berdikari dari segi ekonomi dalam lingkungan usia 30-an telah menyumbang kepada penurunan penerimaan terhadap poligami. Kajian pada tahun 2019 yang dilakukan oleh Sisters in Islam (SIS) mendapati bahawa dua pertiga daripada responden menyokong hak seorang isteri untuk menuntut cerai jika suaminya berkahwin dengan wanita lain^[5]. 

Walaupun begitu, keinginan untuk berteman adalah sifat manusia yang mendalam. Dr Wan Zumusni Wan Mustapha, atau Zunie, seorang pensyarah kanan di Akademi Pengajian Bahasa di Universiti Teknologi MARA, pernah terlibat dalam perkahwinan poligami. Beliau percaya bahawa, di atas segalanya, wanita ingin disayangi, diberi perhatian, dan dilindungi.

Yang paling penting, wanita mahu dijaga. Mereka mahu diberi nafkah, dan mereka mahu dilindungi. – Dr Wan Zumusni Wan Mustapha aka Zunie^[12]

Zunie berkahwin dengan rakan sekolah menengahnya untuk membantunya mendapatkan anak, kerana dia dan isterinya tidak dapat mempunyai zuriat. Sebagai ibu kepada empat anak lelaki daripada perkahwinan sebelumnya, beliau berpendapat menjadi “isteri hujung minggu” sesuai untuknya kerana ia membolehkannya mengekalkan kerjaya dan kehidupannya.

Zunie menjelaskan bahawa sesetengah wanita, terutamanya yang menghadapi kesulitan kewangan, mungkin berpendapat menjadi isteri kedua sebagai peluang untuk kehidupan yang lebih selesa atau peningkatan status, sekaligus melindungi mereka daripada gangguan oleh lelaki lain. Bagi wanita yang tidak kukuh dari segi kewangan, tekanan untuk memasuki hubungan poligami mungkin lebih ketara.

Namun, kajian oleh Sisters in Islam (SIS) pada tahun 2012 mendedahkan bahawa kehidupan sebagai isteri kedua jauh daripada ideal.

• Sebanyak 42% isteri terpaksa bekerja lebih masa untuk menampung keperluan hidup, manakala 32% daripada mereka menyokong kewangan suami, isteri pertama, dan anak tiri^[13]. 
• Walaupun terdapat keperluan untuk kestabilan kewangan dalam perkahwinan poligami, 63% suami dalam perkahwinan seperti ini didapati tidak mampu menyara keluarga mereka^[13]. 
• Ramai suami mengurangkan jumlah nafkah kepada isteri pertama, memaksa mereka mencari pekerjaan tambahan. Selain itu, 18% suami dalam perkahwinan poligami gagal memberikan nafkah, manakala 14% pula mengabaikan nafkah anak^[5].

Ramai wanita mendapati diri mereka terpaksa merelakan keputusan suami untuk berkahwin lagi, kadangkala disebabkan paksaan langsung atau ketakutan terhadap keruntuhan rumah tangga mereka.

Ada yang menyuarakan rasa tidak puas hati mereka, tetapi ada juga yang terus bertahan untuk menyelamatkan perkahwinan atau demi anak-anak mereka.” – Dr Wan Zumusni Wan Mustapha aka Zunie^[12]

Melalui temu bual dengan isteri-isteri pertama, Zunie mendedahkan realiti yang suram: tidak semuanya berjalan dengan baik atau harmoni dalam perkahwinan poligami, terutamanya berkaitan kesejahteraan emosi isteri pertama. Ramai yang menghadapi tekanan emosi yang mendalam dan pelbagai cabaran, membuktikan kesan psikologi yang sering diabaikan dalam perkahwinan poligami.

Saya tidak nampak bagaimana ia boleh mendatangkan kebaikan kepada isteri-isteri pertama. – Dr Wan Zumusni Wan Mustapha aka Zunie^[12]

Realiti Sebuah Kisah Dongeng

Qobin, atau nama penuhnya Muhammad Muqharabbin Mokhtarrudin, menggambarkan kerumitan dalam menguruskan dua perkahwinan.

Tidak mudah untuk menjaga hati manusia. Ini adalah keimanan saya, jadi saya perlu melakukan yang terbaik untuk kedua-dua isteri, dan saya perlu menganggapnya sebagai cabaran dalam diri saya. – Muhammad Muqharabbin Mokhtarrudin^[12]

Kedua-dua rumah tangga berkumpul untuk acara keluarga, dan Qobin berusaha untuk berlaku adil terhadap kedua-dua isterinya, namun Qobin mengakui bahawa perasaan cemburu masih menjadi satu isu.

Begitu juga seorang suami Melayu yang terlibat dalam poligami berusia 60-an yang ditemu bual di Kuala Lumpur yang menceritakan tekanan emosi dalam menguruskan perasaan kedua-dua isterinya sebagai “aspek paling mencabar” sepanjang hampir 30 tahun berpoligami. Beliau menekankan kesukaran menghadapi rasa cemburu seksual, kecurigaan mengenai pilih kasih, dan juga spekulasi tentang ilmu sihir.

Menjaga perasaan [kedua-dua isterinya] adalah mungkin “aspek paling mencabar” dalam hampir 30 tahun beliau berpoligami (“Menjaga perasaan paling susah”). – Nurul Huda Mohd. Razif, ahli antropologi^[14]

Realiti bagi ramai pasangan dalam hubungan poligami selalunya jauh daripada pengakhiran dongeng. Peguam Syariah Muhammad Hariz Md. Yusoff mendedahkan satu trend yang membimbangkan: dalam kalangan pelanggannya yang berkahwin di Selatan Thailand, ramai yang menuju ke arah perceraian.

Dianggarkan bahawa 80% pasangan memilih untuk berkahwin di Siam, dan dalam kalangan mereka, ramai juga telah memfailkan perceraian di mahkamah. -Muhammad Hariz Md. Yusoff, peguam Syariah^[4]

Meskipun pada awalnya isteri pertama optimis, dia mula berasa tidak gembira setelah Zunie hamil. Akhirnya, Zunie memutuskan bahawa adalah lebih baik untuk semua pihak jika perkahwinan itu ditamatkan. Walaupun telah bercerai, Zunie dan bekas suaminya masih berkawan rapat. Anak lelaki mereka tinggal bersama Zunie tetapi kerap meluangkan masa bersama ayahnya dan isteri pertama ayahnya.

Peribadi Tetapi Bukan Rahsia

Meskipun poligami sah di sisi undang-undang dan masih diamalkan di Malaysia, terdapat “duri-duri” yang perlu dibuang untuk memastikan keadilan dan keharmonian dalam amalan ini.

Untuk Sisters in Islam, sebuah badan pemikir yang memperjuangkan tafsiran Islam yang lebih progresif melihat undang-undang kekeluargaan Islam yang egalitarian sebagai satu keperluan. Pada awalnya, Akta Undang-Undang Keluarga Islam (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1984 dianggap progresif kerana memperkenalkan syarat ketat untuk perkahwinan poligami. Namun, pindaan pada tahun 1994 dan 2005 telah melonggarkan syarat-syarat ini, mencetuskan kritikan daripada kumpulan hak wanita seperti Sisters in Islam (SIS).

Mereka berhujah bahawa pemansuhan keperluan yang memastikan perkahwinan poligami tidak akan menurunkan taraf hidup isteri-isteri sedia ada bercanggah dengan matlamat asal undang-undang tersebut.

Pengurangan sokongan selepas perkahwinan berikutnya dan pindaan regresif terhadap Akta Undang-Undang Keluarga Islam (IFL) menambah cabaran bagi isteri pertama. Pindaan IFL pada tahun 2005 tidak lagi mewajibkan perkahwinan poligami dibuktikan sebagai adil dan perlu, sekali gus melemahkan prinsip keadilan asas dalam perkahwinan tersebut. – Sisters in Islam^[5]

Pada masa yang sama, kekurangan keseragaman dalam undang-undang Islam antara negeri-negeri menambah lagi kerumitan. Kadangkala, isteri sedia ada atau isteri kedua hidup dalam ketidaktahuan akibat ketiadaan sistem pendaftaran perkahwinan yang selaras.

Poligami, pada dasarnya, adalah sesuatu yang kompleks. Meskipun dibenarkan dalam Islam, ia melangkaui aspek undang-undang dan kewangan semata-mata. Firman dalam Surah An-Nisa menekankan keadilan, menasihati bahawa jika keadilan tidak dapat dikekalkan, lebih baik berkahwin dengan seorang sahaja. Namun, ramai yang menafsirkan bahagian pertama ayat tersebut sebagai kebenaran mencukupi untuk berkahwin hingga empat, dengan menyatakannya sebagai sunnah. Walaupun seseorang lelaki mampu menyediakan keperluan material, mencapai keadilan emosi dalam perkahwinan poligami tetap menjadi cabaran yang sukar untuk dihadapi.

Kumpulan advokasi wanita, seperti Sisters in Islam (SIS), telah memainkan peranan penting dalam memperjuangkan undang-undang yang lebih egalitarian dan melindungi hak wanita. Usaha mereka telah membawa kepada beberapa perubahan positif, seperti hak isteri sedia ada untuk menuntut harta sepencarian. Namun, jurang ketara dan cabaran masih wujud, terutama dalam penguatkuasaan yang tidak konsisten di pelbagai negeri.

Explore our sources: 

1. Abdullah, R., Abdullah, S. & Ferdousi, N. (2015).The Fragile Status of a Muslim Wife: The Legal History of Polygamy in Malaysia. Journal of Family History
2. Periasamy, P. (2024). A Philosophy Analysis of Polygamy in Malaysia: Scandalous or Acceptable? Malaysian Philosophy Society. Link 
3. Wan Salleh, A. (2023). For Muslim first wives, legal loophole can cause polygamy heartache. Free Malaysia Today. Link 
4. Nusi, N.H. (2023). Gaji RM10,000 belum tentu lulus poligami. Kosmo Digital. Link
5. Sekaran, R. (2023). SIS slams PAS for promoting polygamous marriages. The Star. Link 
6. The Star. (2024). Around 30 Malaysian couples head to Southern Thailand each month for polygamy. Link
7. Mat Zain, M.N., Zikri Mahsor, A.F. & Abdul Manap, N. (2023). Measures to Curb Polygamy Scams in Malaysia: A Legal Perspective. Jurnal Hukum Keluarga dan Hukum Islam Volume 7, No. 2, July 2023 ISSN: 2549 – 3132; E-ISSN: 2549 – 3167 DOI: 10.22373/sjhk.v7i2.16031
8. Saieed, Z. (2024). Polygamy down sharply, in line with incomes in post-pandemic Malaysia. Straits Times. Link
9. Zainury, M.A. (2023). Harmoni sambut Aidilfitri bersama empat isteri. Sinar Harian. Link 
10. Mstar. (2023). Zuriat bukan punca poligami, Abang Tesla jawab sorok isteri muda. Link 
11. Zahiid, S.J. (2023). Over 30 and without a husband? PAS lawmaker proposes polygamy to single women. Malay Mail. Link 
12. Carrick, D. (2020). What it’s like to be in a polygamous marriage? Muslim Malaysians share their stories. 
13. Cili Sos. (2016). What’s it like being a second wife in Malaysia? 4 sobering realities about Polygamy. Link 
14. Mohd Razif, N.H. (2020). Polygamy in a Time of Pandemic: Hard Times Ahead. Canopy Forum. Link